SPOR YARALANMALARI (ÇAPRAZ BAĞ TAMİRİ , ACL-MENİSKÜS TAMİRİ-KIKIRDAK ONARIMI, PRP-KÖK HÜCRE-DİZ İÇİ ENJEKSİYONLAR)
Spor aktivitesi esnasında özellikle diz çevresinde çapraz bağ-menisküs veya kıkırdak hasarı sık görülür. Bu yaralanmaların bazıları konservatif tedavi dediğimiz ilaç tedavisi ve Fizik tedavi ile iyİleşirken, Çaprazbağ tam kopukları ve menisküs deplase yırtıkları Artroskopik girişim dediğimiz kapalı yöntemle ameliyat edilmelidir. 1-Spor yaralanması nedir? 2-Spor yaralanmalarının nedenleri nelerdir? Kişisel faktörler: Fiziksel eksiklikler (kas zayıflığı, eklem kısıtlılığı, yetersiz esneklik), yorgunluk ve aşırı yüklenme, anatomik sorunlar, psikolojik faktörler (riski kabullenme, aşırı istek), geçirilmiş tam tedavi edilmemiş yaralanmalar, kas sertlikleri (aşırı egzersiz veya enfeksiyona bağlı), yaş, cinsiyet. Çevresel faktörler: Kötü ve yetersiz spor tekniği, yetersiz ve kötü antrenman, kötü malzeme kullanımı, çevre (hava şartları), zemin, kurallara uymamak. 3-Spor yaralanmasının ciddiyeti nedir? Ön çapraz bağlar nedir? Diz eklemi; uyluk (femur), bacak (tibia) ve önde diz kapağı (patella) kemiklerinden oluşmaktadır. Diz eklemindeki kemikleri birbirine bağlayan farklı bağlar bulunmaktadır. Dizde kemikleri bir arada ve sabit tutmak için güçlü halatlar gibi 4 tane birincil bağ bulunmaktadır. Bunların yanında diz eklemi içinde ön ve arka bağlar “X” oluşturarak birbirlerinin içine geçerler. Diz içindeki bu çapraz bağlar dizin ileri geri hareketlerini kontrol eder. Dizin ortasında çapraz olarak uzanan ön çapraz bağlar bacak kemiğinin femurun önünde kaymasını önleyerek dizde dönme stabilitesi sağlar. Ön çapraz bağ yaralanmalarını nedenleri nelerdir? Çapraz bağ ve ön çapraz bağ yaralanmaları genellikle spor yaralanmaları olarak bilinmektedir. Ani dönüş, durma veya yön değiştirmeler sonucu diz üzerinde oluşan stres çapraz bağ ve ön çapraz bağ yaralanmalarına neden olabilmektedir. Menisküs Yırtığı Nedir? Menisküs diz eklemimizde bulunur, yarım ay şeklindedir ve kıkırdak benzeri bir yapıdan oluşur. Diz hareketlerinin uyumuna katkısı olan menisküsler uyluk kemiği (femur) ile kavalkemiği (tibia) yüzeyindeki eklem kıkırdağını korur. Eklem kıkırdağı, eklem yüzlerinin birbirine zarar vermeden kaymasına izin verir. Menisküs dokusunun büyük bölümünde kan dolaşımı yoktur ancak dış kenarında kan dolaşımı olan bir bölümü bulunur. Kanlanmasıolan bölgedeki yırtıkların iyileşme şansı varken kanlanması olmayan bölgedeki yırtıklar iyileşemez. Menisküs dokusu oldukça önemli bir doku olup dize binen yükler üzerinde şok emici etkisi vardır. Menisküsün %15-34’ünün çıkarılması dizdeki şok emici etkisini azaltmakta ve temas basıncını %35 oranında artırmaktadır. Kıkırdak Zedelenmeleri Kıkırdak zedelenmesi problemlerinin tedavisi genel olarak iki aşamalıdır. İlk olarak ilaç tedavisi uygulanır, sonrasında ise cerrahi yöntemler ile müdahale yapılır. Bu yol genelde yaşla birlikte ortaya çıkan durumlarda kullanılır. Çünkü yaşa bağlı meydana gelen zayıflıkların başka şekilde bir çözümü yoktur. Bununla birlikte, gençlerde de eklem kıkırdağında belli zedelenmeler ortaya çıkabilmektedir. Fazla efor sarf edilen fiziksel aktiviteler sonrasında ortaya çıkan zayıflıklar gençlerde en yaygın şekilde rastlanan kıkırdak zedelenmeleri arasında başı çekmektedir. Gençlerde ortaya çıkan bu tip zedelenmelerle mücadele etmek ileri yaşlarda ortaya çıkanlara oranla daha kolaydır. Gençlerde ortaya çıkan eklem kıkırdağı zedelenmelerinde, kıkırdağın tamamı değil belirli bir bölgesi zarar görmüştür. Bu yüzden sadece zarar gören kıkırdak bölümüne yönelik yenileyici tedaviler yapılarak bu sorunların üstesinden gelinebilmektedir. Fakat yaş ilerledikçe kıkırdağın kendi kendini yenileme yeteneği büyük oranda ortadan kalkar. Bu yüzden ilaç tedavisi ve cerrahi müdahalenin birlikte uygulanmasına ihtiyaç vardır.
Spor yaralanmaları genel olarak sportif aktiviteler sırasında meydana gelen her türlü hasarın kolektif adıdır.
Spor yaralanmalarının oluşumuna neden olan faktörleri iki başlık altında toplayabiliriz. Bunlar endojen (kişiye ait) ve eksojen (çevresel) faktörlerdir.
Bir spor yaralanmasının ciddiyet derecesini anlayabilmek için altı temel olguyu değerlendirmek gerekir. Bu olgular; yaralanmanın oluş biçimi, tedavi şekli ve süresi, spordan uzak kalınan süre, kaybedilen işgünü, kalıcı hasar ve maddi olarak maliyetdir. İşte, bir spor sakatlığının ciddiyeti bu olguların tek tek ele alınıp, değerlendirilmesi sonucu anlaşılır. Örneğin; 1-7 gün spordan uzak kalamaya neden olmuş ise HAFİF, 8-21 gün spordan uzak kalamaya neden olmuş ise ORTA, 21 günden fazla spordan uzak kalamaya neden olmuş ise AĞIR bir yaralanmadan bahsedilebilir.